Negatief = Positief
Nordic Vision nieuwsbrief, maart 2014
Tijdens het fotograferen besteden we veel tijd aan het onderwerp dat we willen vastleggen. We houden ons bezig met allerlei zaken zoals o.a. belichting, compositie, het moment van afdrukken. Wat ik echter regelmatig zie gebeuren, is dat men zo geconcentreerd bezig is met het (hoofd)onderwerp dat er nauwelijks of in elk geval veel minder op de achtergrond wordt gelet. Het correct in beeld brengen van het onderwerp lijkt een eerste prioriteit. Toch is het zorgvuldig bekijken en in het beeld ‘passen’ van de achtergrond een net zo belangrijke activiteit. Het maakt het verschil tussen een redelijke en een uitstekende foto.
Het gaat niet alleen over wat je WEL op de foto zet maar minstens zo belangrijk is, wat er NIET op moet komen.
Vrijwel iedereen kent wel beelden van de oude Chinese landschapsschilders. Vaak honderden en soms duizenden jaren geleden gemaakt met Indische inkten, pennen en penselen. Wat opvalt is dat in veel van deze schilderingen is gekozen voor een zorgvuldig gekozen eenvoud. Met andere woorden, men heeft veel zaken weggelaten. Deze kunstenaars waren meesters in het weergeven van de essentie met slechts enkele pennenstreken.
Note: Ook heden ten dage kom je nog prachtige voorbeelden van dat ‘strippen tot de essentie’ tegen. Alhoewel van totaal ander karakter, maar een goed voorbeeld zijn de Nijntje tekeningen van tekenaar Dick Bruna. Bruna is in staat om met een enkele streek van de pen Nijntje te veranderen van lachend naar huilend of van boos naar verbaasd.
Terug naar fotografie!
Zoals eerder gezegd, bij het fotograferen kunnen we snel verstrikt raken in pogingen om elk deel van het beeld met iets ‘interessants’ te vullen. Het resultaat kan zijn dat weliswaar je hoofdonderwerp er keurig op staat maar dat het totale beeld te ingewikkeld en vol wordt. De kijker heeft geen enkele plek in het beeld meer waar hij of zij de ogen kan laten rusten. Dat is jammer want een goede foto is een foto die ergens iets heeft waar de kijker naar kan kijken en even kan blijven ‘hangen’.
Compositieregels
Er bestaan talloze compositieregeltjes. Iedereen kent er wel een paar. Zo hebben we de gulden snede, de balansregel, herhalingen en nog veel meer. Regels zijn er echter naar mijn mening om te gebruiken als je je er goed bij voelt en mee te breken als je dat wilt. Hoewel geen wet van meden en perzen, blijft het een feit dat die regeltjes wel degelijk een grond hebben. Ze zijn voort gekomen uit ontelbare ervaringen en dat al gedurende (soms zeer) vele jaren van schilderingen en van recentere datum fotografie. Een wellicht minder bekende regel die ik hier wat verder wil bespreken, is die van de negatieve en de positieve ruimtes. Deze regel heeft alles te maken heeft met het hierboven beschreven principe van ‘strippen tot het essentiële minimum’. Ik zelf vind het een van de basisregels om tot een mooi en uitgebalanceerde beeld te komen.
Integrale onderdelen
Positieve en negatieve ruimte zijn integrale onderdelen van elke visuele compositie. Wanneer jij, als fotograaf, in staat bent om positieve en negatieve ruimtes van elkaar te onderscheiden, zal dit je helpen om tot een sterker beeld te komen. Om tot dit onderscheid te komen moet je vooral goed kijken. Bekijk je onderwerp en de context (de omgeving waarin het onderwerp zich bevindt), bekijk de eventuele dynamiek van de omgeving, kortom observeer! Het vooraf kunnen visualiseren van het beoogde beeld kan je enorm helpen deze verschillende onderdelen te onderscheiden en op die manier tot een keuze van je compositie te komen. Door op deze manier te werken kun je voorkomen dat het uiteindelijke beeld weliswaar veel informatie bevat maar toch een, voor de kijker, verwarrende chaos oplevert.
Wat is negatieve ruimte?
De negatieve ruimte van een beeld is eigenlijk niets anders dan de ruimte rondom het (hoofd)onderwerp. De negatieve ruimte kan je gebruiken om meer aandacht te vestigen op je onderwerp. Een negatieve ruimte hoeft niet te worden gevuld met alles en nog wat. Sterker nog, negatieve ruimte wordt ook de witruimte genoemd en soms ook wel de ‘lege ruimte’. Dat houdt overigens niet in dat de negatieve ruimte perse wit of ‘leeg’ moet zijn. Lege ruimtes kunnen ook best een kleur, structuur of zelfs een voorstelling in zich hebben. Indien goed gebruikt, kunnen negatieve ruimtes net zo interessant in een foto zijn als elk ander object of onderwerp. Hoe herken je nu die negatieve ruimte? Het antwoord is reeds eerder gegeven en luidt kijken, kijken en nog eens goed kijken. Er is in elk geval 1 ding dat je kunt zeggen: als er een object in het beeld zit dat serieus de aandacht opeist of moet opeisen, dan is dat NOOIT de negatieve ruimte.
En wat is dan die positieve ruimte?
Hierover kunnen we nog korter zijn. De positieve ruimte bevat het (hoofd)onderwerp. Het is precies dat deel van het beeld waardoor je wellicht werd getriggerd tot het maken van de foto. Anders gezegd met het maken van de foto beoog je primair de aandacht te leggen op de positieve ruimte.
Eenvoudig
Bovenstaande klinkt allemaal erg eenvoudig. Het lijken misschien wel de bekende ‘open deuren’ en in feite zijn ze dat ook. Het sleutelwoord is zorgvuldig observeren en dit uiteraard voordat je op de ontspanknop drukt. Door de situatie vooraf zorgvuldig te bekijken en te analyseren kun je in gedachte de essentie en de achtergronden van je beeld herkennen. Overigens is het zo dat wellicht veel fotografen dit al in meer of mindere mate intuïtief doen. Hoe explicieter echter deze actie wordt gemaakt, hoe beter het resultaat. De hier beschreven compositietechniek leent zich uitermate goed voor landschapsfotografie maar kan veel breder worden gebruikt. Voorts zal duidelijk zijn dat alleen het toepassen van deze techniek, niet de enige sleutel tot maken van een goed beeld is. Voor een topper zal alles moeten kloppen, de techniek, de totale compositie en het moment van afdrukken.
Tijdens de reizen die ik voor Nordic Vision naar China begeleid, gaan we veel uitgebreider in op deze en andere vormen van compositie. Met name in de Yellow Mountains reis kun je veelvuldig oefenen met deze negatieve en positieve ruimtes. Een extra stimulans is dan bovendien ook dat e.e.a. direct in de omgeving gebeurt waar ook de oude Chinese meesters duizenden jaren geleden al hun schilderingen en tekeningen maakten. Een unieke en uitdagende omgeving welke misschien wel de bakermat is geweest van de negatieve en positieve ruimtes. Ik nodig jullie hierbij van harte uit om flink te experimenteren met het gebruik van deze techniek.
Hieronder heb ik enkele voorbeelden gezet om een en ander te illustreren.
Het gaat hier, uiteraard, om de bergen van Yellow Mountains (de positieve ruimte) . Door de wolken die tussen de bergen inhangen, komt er diepte in de foto. Goed gelet is op het moment (de wolken bewegen doorlopend) dat de wolken zo waren geschoven dat de verschillende bergen ‘los’ kwamen van elkaar. Een halve minuut later was dit effect weer weg zodat het leek alsof ze aan elkaar zaten. De negatieve ruimte zit ‘m hier dus duidelijk in de wolken die de compositie in grote mate bepalen.
Dit houten plankier was door de vorst voorzien van prachtige ijsbloemen. Korte tijd voor deze foto gemaakt werd, was er nog veel meer ijs maar de vormen werden na enige dooi veel fraaier en dus werd wachten beloond. De verhouding positieve versus negatieve ruimte verandert soms in de tijd en dit kan het uiteindelijke beeld dan ook beinvloeden.(zie ook bij de foto hierboven)
Alhoewel slechts een minimaal deel van het beeld wordt ingenomen door het kleine ‘boompje’ inclusief zijn schaduw, vormt dit wel de positieve ruime in het beeld. De achtergrond, hoe fraai ook is slechts bedoeld als een context om het boompje optimaal tot z’n recht te laten komen.
Veel duidelijker dan bij deze besneeuwde hellingen met sneeuwhekken en lift( positieve ruimte) kun je de negatieve ruimten niet bestempelen als “witte” of “lege” ruimte.
Dit voorbeeld geeft aan dat je gemakkelijk een ander beeld kunt krijgen door een iets andere camerapositie in te nemen. In de linker foto is het de negatieve ruimte (het omhullende water) die de pelikaan ook daadwerkelijk tot hoofdonderwerp maakt. Op de rechter daarentegen geeft de negatieve ruimte, hier niet erg goed gekozen, een minder sterk beeld.







